Γράφει και φωτογραφίζει η Φένια Τσαγανάκη*
Οι χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης…
Η επίσκεψη στις χώρες που αποτελέσαν μέλη της πρώην σοβιετικής ένωσης προκαλεί σε μια μεγάλη μερίδα ταξιδιωτών ένα συναίσθημα γοητείας, νοσταλγίας και νοσηρής περιέργειας ταυτόχρονα. Ξεκίνησα να τριγυρνώ στο ανατολικό μπλοκ το 2012 και μέχρι σήμερα έχω επισκεφτεί 10 από τα 15 κράτη που αποτελούσαν την άλλοτε ισχυρή υπερδύναμη της ΕΣΣΔ.
Κάθε χώρα ξεδίπλωνε μπροστά στα μάτια μου μια ολοκαίνουρια πραγματικότητα και με έκανε να βιώσω διαφορετικά συναισθήματα. Στη Βαλτική λχ εισέπραξα σοβιετικό μένος, στον Καύκασο αγάπη και νοσταλγία και στην Κεντρική Ασία αδιαφορία για την ΕΣΣΔ.
Η Μολδαβία…
Μια όμως είναι η χώρα που φαίνεται να νοσταλγεί πραγματικά την πάλαι ποτέ αίγλη της. Διόλου τυχαίο που η χώρα αυτή σήμερα είναι μια από τις φτωχότερες. Μιλάμε για τη Μολδαβία. Το να τη διασχίζω με ένα λεωφορείο της γραμμής ήταν σχεδόν σοκαριστικό. Φωτισμός ανύπαρκτος, δρόμοι χωρίς σήμανση, χωρίς λευκές γραμμές, χωρίς διαχωριστικά, γεμάτοι λακκούβες. Έφτασα στο Κισινάου αργά τα μεσάνυχτα κι έκανα τσεκ ιν στο σοβιετικής αισθητικής ξενοδοχείο Hotel Chisinau.
Στο Κισινάου…
Την επομένη το πρωί ξεχύθηκα να γνωρίσω το νέο προορισμό. Έξω ακριβώς από το ξενοδοχείο βρίσκεται μια πολύ όμορφη γαλάζια εκκλησία με χρυσούς τρούλους. Λατρεύω τις ρωσσορθόδοξες εκκλησίες και αυτή είναι η πρώτη μου στάση στη βόλτα μου.
Πήρα την κεντρική λεωφόρο και άρχισα να κατευθύνομαι στα πιο κεντρικά σημεία της μολδαβικής πρωτεύουσας . Οι καθαροί δρόμοι και οι ευχάριστες φυσιογνωμίες γύρω μου δε μαρτυρούν σε τίποτα πως βρίσκομαι στην πιο φτωχή χώρα της Ευρώπης. Εκ πρώτης, παρατηρώ πολυτελή καταστήματα διαφόρων γνωστών αλυσίδων, στο δρόμο διερχόμενα οχήματα μεγάλου κυβισμού κάνουν αισθητή την παρουσία τους με προκλητικό συχνά τρόπο, τα πεζοδρόμια είναι καθαρά και στολισμένα με παρτέρια, άφθονο πράσινο και λουλούδια.
Τίποτα δε προμηνύει την ένδεια που χαρακτηρίζει την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Ωστόσο, με μια δεύτερη ματιά ένα έμπειρο μάτι που έχει ξαναταξιδεύσει σε χώρες του ανατολικού μπλοκ θα παρατηρήσει τα σημάδια της φτώχειας στις λεπτομέρειες. Προσπερνώ τα πολυκαταστήματα με τις μεγάλες βιτρίνες. Κάθε τόσο ένα όμορφο κτήριο μου τραβά την προσοχή.
Το κεντρικότερο σημείο του Κισινάου είναι η ασπίδα του Θριάμβου, που κοσμεί ένα μεγάλο καταπράσινο πάρκο. Η αψίδα δεν αποτελεί κάποια ιδιαίτερη αρχιτεκτονική καινοτομία, χτίστηκε για να θυμίζει το θρίαμβο των Ρώσων επί των Τούρκων κατά το 1828. Παραδίπλα υπάρχει και το μνημείο του Στεφάνου του Μεγάλου, άρχοντα της Βλαχίας.
Στο πάρκο της Αψίδας βρίσκεται και ο Καθεδρικός ναός της πόλης και δίνει το όνομά του στο πάρκο αυτό. Μολδαβική γλώσσα στην ουσία δεν υπάρχει, αφού είναι κοινή με τη ρουμανική, ενώ στη χώρα χρησιμοποιούνται εξίσου και τα ρώσικα. Επίσης γύρω μου υπήρχαν εστιατόρια με ρωσική αλλά και γεωργιανή κουζίνα που θεωρείται γκουρμέ στις χώρες του ανατολικού μπλοκ.
Γενικά η πόλη δε διαθέτει μεγάλο αριθμό αξιοθέατων. Εκείνο που κεντρίζει όμως το ενδιαφέρον μου αρχιτεκτονικά στο παρόν ταξίδι, είναι οι εκκλησίες τις οποίες δε χορταίνω να βλέπω. Οι ρυθμοί της πόλης φαίνονται να είναι χαλαροί, άλλωστε είμαστε στα μισά του καλοκαιριού κι ακόμα και στη Μολδαβία, οι θερμοκρασίες είναι αρκετά υψηλές.
Το κοινοβούλιο είναι ογκώδες, ορθογώνιο, ψυχρό, κατά την τυπική σοσιαλιστική αρχιτεκτονική που ήθελε να εντυπωσιάσει με το μέγεθος και την πλήρη απουσία διακοσμητικών στοιχείων.
Ευτυχώς όμως η Μολδαβία όπως και όλες οι χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης δίνει έμφαση ακόμα και σήμερα στα καλλιτεχνικά δρόμενα της πόλης. Η Όπερα και το Εθνικό Θέατρο είναι κτήρια που εντυπωσιάζουν, ενώ η σχέση των σοβιετικών με τις τέχνες και τη μουσική είναι κάτι που πάντα με συγκινεί.
Το ελληνικό στοιχείο στην αρχιτεκτονική είναι έκδηλο, αλλά είναι κάτι που έχω ξαναδεί να αναπαράγεται ευρέως στα κράτη του ανατολικού μπλοκ. Το δε Δικαστικό Μέγαρο μου προκαλεί δέος με το τεράστιο μέγεθός του, ωστόσο δε μπορώ να αποφανθώ εύκολα αν με γοητεύει ή με αποκρούει.
Το άλλο Κισινάου…
Και τα αξιοθέατα του κεντρικού μπουλεβάρ τελείωσαν κάπου εκεί. Για να νιώσω το αυθεντικό Κισινάου είχα μόνο μια επιλογή: να χωθώ στα στενά και στους παράδρομους. Δεν άργησαν να φανούν τα τεράστια μπλοκ, οι σοσιαλιστικές πολυκατοικίες, οι λιγότεροι καθαροί δρόμοι, τα αφρόντιστα παραμελημένα στενά, οι γυναίκες που κουβαλούν τη δυστυχία τους τατουάζ στο πρόσωπο.
Όσο και να θέλει να καμουφλάρει την ένδειά του, το Κισινάου δε τα καταφέρνει. Άλλωστε η Μολδαβία είναι ευρέως γνωστή και για μια άλλη θλιβερή πανευρωπαϊκή πρωτιά. Είναι η πιο φτωχή χώρα της Ευρώπης, γνωστή επίσης για τη διαφθορά και το εμπόριο λευκής σαρκός.
Ανταγωνίζεται ενδεχομένως το Κόσοβο στη φτώχεια και το ξέπλυμα χρήματος. Τη φτώχεια της δε θα τη δεις στο καθαρό και λίγο πιο εκλεπτυσμένο κέντρο της, αλλά στους παράδρομους γύρω από αυτό, στις υπαίθριες αγορές που μου θύμισαν Καζακστάν, στις γριούλες που πουλούν δυο κολοκύθες και τρία καρπούζια για να εξασφαλίσουν τα προς το ζειν, στις νεαρές δεσποινίδες που βγάζουν στο σφυρί τα παλιά βιβλία τους και τα πουλούν σε αυτοσχέδιους πάγκους.
Ακόμα περισσότερο όμως θα το νιώσεις στους επαρχιακούς δρόμους με τις τεράστιες λακκούβες πέρα από το Κισινάου, στα χαμόσπιτα, στα άναρχα χωράφια με τα άσχημα σκιάχτρα. Όπου υπάρχει φτώχεια υπάρχει και ασχήμια συνήθως, μόνο που η Μολδαβία σε ένα κομμάτι συγκεντρώνει όλη την ομορφιά του κόσμου : πανύψηλες καλλονές με καλλίγραμμα πόδια, μπλε σκούρα μάτια και μαύρα μαλλιά, θανατηφόρος συνδυασμός, ικανός να σε κάνει προς στιγμή να επικεντρωθείς σε αυτή την ομορφιά και να παραβλέψεις τη φτώχεια και τη μιζέρια γύρω σου.
Τrafficking…
Δυστυχώς όμως η ομορφιά πολλές φορές μπορεί να αποδειχτεί κατάρα και είναι ένα νόμισμα που έχει κι άλλη όψη. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ οι δυο στις τρεις Μολδαβές είναι άνεργες, ενώ υπολογίζεται πως περίπου 300.000 γυναίκες από τη χώρα έχουν πέσει θύμα trafficking. Κάθε μια από αυτά τα βασανισμένα πλάσματα αποφέρει κέρδη στον εκάστοτε εκμεταλλευτή, της τάξεως των 250.000$ ετησίως. Κανονική προσοδοφόρα επιχείρηση, η τρίτη πιο επικερδής μετά το παρεμπόριο όπλων και ναρκωτικών. Νόμος προσφοράς και ζήτησης…
Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το εμπόριο λευκής σαρκός αλλά και τρόπους βοηθείας στον ακόλουθο ιστότοπο. https://www.a21.org/content/greece/gnqxx4?permcode=gnqxx4&site=true
Υπερδνειστερία…
Την επόμενη μέρα επέλεξα να την περάσω σε ένα μέρος που για αρκετούς ταξιδιώτες αποτελεί μυστήριο. Άφθονες φήμες το ακολουθούν, φήμες που θέλουν γυναίκες να απαγορεύεται να το διασχίσουν και άντρες να σπρώχνουν δολάρια στα σύνορα προκειμένου να τους επιτραπεί η πρόσβαση. Δεν πρόκειται παρά για την Υπερδνειστερία, και την πρωτεύουσά της Τιρασπόλ.
Υπερδνειστερία : Ακούγεται σαν αυτοάνοσο νόσημα ή σαν κάτι κακό, είναι όμως χώρα !
Mια άγνωστη χώρα, μια στενή λωρίδα γης μέσα στο μολδαβικό έδαφος, μια χώρα που ”δεν υπάρχει” καθώς κανένα κράτος δε δέχεται την αν εξαρτοποίησή της, πλην του γνωστού ”λόμπι” των αυτόνομων αμφισβητούμενων περιοχών της ΕΣΣΔ- Αμπχαζία, Ναγκόρνο -Καραμπάχ, Νότια Οσσετία. Μια χώρα για την οποία μου είχαν πει ιστορίες του παραλόγου και την οποία επιθυμούσα διακαώς να εξερευνήσω, κυρίως για να θρέψω την ακόρεστη περιέργειά μου.
Για να μπεις χρειάζεσαι βίζα και έλεγχο διαβατηρίων. Ο έλεγχος είναι σχεδόν κωμικός. Έδωσα όμως στο φύλακα το διαβατήριό μου αποφασιστικά και σθεναρά, με σταθερή φωνή του ζήτησα τη βίζα, ανοίγοντας εσκεμμένα το διαβατήριο στο σημείο που προϋπήρχε βίζα διαρκείας για τη Ρωσία. Με συνοπτική διαδικασία και βοηθούμενος από το αναγραφόμενο στα κυριλλικά όνομά μου, μου δίνει το πολυπόθητο χαρτάκι που μου εξασφάλιζε τη δεκάωρη παραμονή μου.
Περιηγήθηκα τις επόμενες ώρες στα σοβιετικά αξιοθέατα της Τιρασπόλ, φωτογράφισα τα τανκς, τα άρματα, τα αγάλματα του Λένιν και το περίφημο δημαρχείο. Έπειτα προσπάθησα να κοιτάξω τη ζωή που διεξάγεται μέσα στα στενά παράθυρα των πανομοιότυπων blocks με τις φτωχικές κουρτίνες και τα ραγισμένα τζάμια.
Οι ελάχιστοι κάτοικοι που με προσπερνούν στην πόλη-φάντασμα δείχνουν να μη με προσέχουν καν. Τουρίστας άλλος δεν υπάρχει. Το hotel Moscow μοιάζει έρημο κι εγκαταλειμμένο, λες και κατοικείται μόνο από το υποτακτικό προσωπικό του. Στους φτωχικούς αλλά καθαρούς δρόμους παρκαρισμένα lada κι άλλα σοβιετικά οχήματα. Ο χρόνος εδώ έχει σταματήσει κάπου στο 1990, ίσως και πιο πριν.
Τα ένδοξα μνημεία του πολέμου θυμίζουν στους κατοίκους καθημερινά την περηφάνεια τους ,μια περηφάνεια όμως την οποία μόνο αυτοί γνωρίζουν. Άνθρωποι των οποίων την ύπαρξη ελάχιστοι ξέρουν, υπερήφανοι για εκείνα που άλλοι απαξιούν. Περήφανοι και κλεισμένοι στο χρονοντούλαπό τους.
Νιώθω να περιφέρομαι αόρατη σε ένα παράλληλο σύμπαν όπου δε μπορώ να αφήσω κανένα αποτύπωμα. Νιώθω τουρίστρια. Τρώω στα γρήγορα ένα γεύμα σε κάποιο εστιατόριο, αόρατη πάντα, πληρώνω με τα χρήματα που μόνο εδώ υπάρχουν και μόνο εδώ έχουν αξία και φεύγω. Έτσι απλά όπως είχα μπει. Σαν επισκέπτης τυχαίος που απλά βρέθηκε κάπου κάποτε…
*Γεννήθηκα στη Θεσσαλονίκη το Σεπτέμβρη του 1984, κάπως πρόωρα γιατί βιαζόμουν να ανακαλύψω τον κόσμο. Στα 8 μου χρόνια έκανα το πρώτο μου ταξίδι στο εξωτερικό. Ήταν κάπου στις ιταλικές Άλπεις όταν ανακοίνωσα στους γονείς μου ότι ο προορισμός της ζωής μου ήταν αν ταξιδέψω. Στα 18 τους ανακοίνωσα πως θα πάω στα καράβια. Δε χάρηκαν με το νέο, έτσι κατέληξα στα αεροπλάνα, εξυπηρετώντας το επιβατικό κοινό στα 32.000 πόδια. Στο μεσοδιάστημα έκανα ένα παιδί, τελείωσα την ιταλική φιλολογία κι εργάστηκα ως διερμηνέας και καθηγήτρια. Μιλάω αγγλικά, ιταλικά, γαλλικά, ισπανικά, ρωσικά και πορτογαλικά. Στον ελεύθερό μου χρόνο παίζω κλαρινέτο και σκάκι, διαβάζω κλασική λογοτεχνία και ιστορία, παρακολουθώ ασιατικό κινηματογράφο ή ονειρεύομαι ταξίδια. Έχω ταξιδέψει σε περίπου 60 χώρες, στις περισσότερες με ένα σακίδιο στην πλάτη και μοναδική παρέα το ταξιδιωτικό μου ημερολόγιο. Έχω γράψει ένα βιβλίο με τίτλο “Ταξίδεψα για να σε βρω” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ελκυστής.
https://www.instagram.com/fenia42/
INFO BOX
Για περισσότερες πληροφορίες κάνε click στο αντίστοιχο εικονίδιο!
