Μία ημέρα στο Μοναστήρι (Bitola)
Μνήμες Ελλάδας!

Γράφει και φωτογραφίζει o Πάνος Γεωργιάδης

Είναι κάποιοι προορισμοί, τους οποίους μόλις τους περπατήσεις και παρατηρήσεις κυρίως τα κτίρια και την αρχιτεκτονική τους, κάνεις κάποιες διαπιστώνεις. Και αυτές είναι πως αυτοί οι τόποι, πριν πολλά χρόνια έζησαν ένδοξες στιγμές ανάπτυξης και ακμής! Οικονομικής, εμπορικής, πολιτιστικής. Επιπλέον κάποιοι τόποι «μυρίζουν» η καλύτερα ευωδιάζουν  Ελλάδα… Μια Ελλάδα που άκμασε, επηρέασε αλλά δυστυχώς χάθηκε…  

Ένας τέτοιος τόπος είναι και το Μοναστήρι (Bitola). Η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη μετά τα Σκόπια, η οποία βρίσκεται σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από τη Φλώρινα. Πολλοί είναι οι Έλληνες οι οποίοι επισκέπτονται την πόλη αυτά τα χρόνια κυρίως για τουριστικούς λόγους.

Μια ιστορία γεμάτη Ελλάδα…

Ήταν το 358 π.Χ όταν ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Β’, χτίζει την πόλη ως προπύργιο του αρχαίου μακεδονικού κράτους, όπου μετά από νικηφόρες μάχες στα ΒΔ του κράτους, και αφού κατάφερε να θέσει υπό τον έλεγχό του την περιοχή της Λύγκου, αποφάσισε να  ιδρύσει πόλη, ονομάζοντάς τη Ηράκλεια Λυγκηστίς.

Ήθελε να τιμήσει το μεγαλύτερο Έλληνα μυθικό ήρωα αλλά και για να υπενθυμίζει το Ιερό Γεγονός αυτό σε όσους διέρχονται ανά τους αιώνες από την αρχαία πόλη αυτή . Αργότερα ο γεωγράφος Στράβων αναφερόμενος στη ρωμαϊκή Εγνατία Οδό την αναφέρει ως πόλη- σταθμό της αρχαίας οδού που ένωνε την Ανατολή με τη Δύση.

Και πράγματι το Μοναστήρι βρίσκεται σε σημαντικό κόμβο, που συνδέει τη νότια περιοχή της Αδριατικής θάλασσας με το Αιγαίο Πέλαγος και την Κεντρική Ευρώπη και είναι διοικητικό, πολιτιστικό, βιομηχανικό, εμπορικό και εκπαιδευτικό κέντρο. Από την οθωμανική εποχή ήταν γνωστή και ως η «πόλη των προξένων», δεδομένου ότι πολλές ευρωπαϊκές χώρες διέθεταν προξενεία στην Μπίτολα. Από το 1878 ως το 1913, το Μοναστήρι είχε προξενεία από 12 χώρες.

 Στην ίδια περίοδο υπήρχε μεγάλος αριθμός διάσημων σχολείων στην πόλη, όπως η στρατιωτική ακαδημία την οποία παρακολούθησε ο Κεμάλ Ατατούρκ. Επίσης στην πόλη βρίσκονταν τα αρχηγεία πολλών πολιτιστικών οργανισμών.

Πολλές χιλιάδες ήταν οι Έλληνες που ζούσαν στο Μοναστήρι και σύμφωνα με την Οθωμανική απογραφή αποτελούσαν την πλειοψηφία, ενώ υπήρχαν Ελληνικά σχολεία, ορθόδοξες εκκλησίες, αρχοντικά τα οποία σώζονται πολλά και σήμερα.

Η ονομασία

Κατά την Τουρκοκρατία, το όνομα της πόλης ήταν «Μοναστήρι» ή «Μαναστίρ». Το αρωμανικό όνομα «Μπίτουλι» προέρχεται επίσης από το σλαβικό όνομα. Οι σύγχρονες σλαβικές παραλλαγές του ονόματος περιλαμβάνουν το βουλγαρικό «Μπίτολια» (Битоля) και το σερβικό «Βίτολ(ι)». Επίσης ως Μπίτολα αναφέρεται σε χρυσόβουλλο του αυτοκράτορα Βασιλείου Β’ ( 1019 ). Αργότερα αναφερόταν και ως «Βουτέλιον» ή «Βιτώλια», εξ ου και τα ονόματα «Μπούτελα» (από τον Ουίλιαμ της Τύρου) και «Μπούτιλι» (από τον Άραβα γεωγράφο αλ-Ιντρισί). Οι Βυζαντινοί την ανέφεραν και ως «Πελαγονία» (δηλαδή με το όνομα της περιοχής).

Τι να δείτε

Η πόλη διαθέτει δεκάδες αξιόλογα πολιτιστικά μνημεία χαρακτηριστικότερα όλων ο καθεδρικός ναός του Αγίου Δημητρίου (1830), μία από τις μεγαλύτερες Ορθόδοξες εκκλησίες της χώρας, η σκεπαστή αγορά, το παλιό παζάρι (19ος αι.), ο Πύργος με το Ρολόι (17ος αι.), το τέμενος του Αϊντάρ Καντί (16ος αι.) αλλά και πλήθος νεοκλασικών αρχοντικών του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα στον φημισμένο κεντρικό δρόμο της πόλης Σιρόκ Σοκάκ (Широк Сокак).

Η πρώτη ταινία των Βαλκανίων κινηματογραφήθηκε από τους Αρμάνους αδελφούς Μανάκη το 1903. Κάθε Σεπτέμβριο στη Μπίτολα γίνεται διεθνές φεστιβάλ κινηματογράφου και φωτογραφίας στη μνήμη των αδελφών Μανάκη («Manaki brothers film festival»), οι οποίοι θεωρούνται οι πρωτοπόροι κινηματογραφιστές στα Βαλκάνια

Η σιδηροδρομική σύνδεση με τη Θεσσαλονίκη

Τον Ιανουάριο 1859 υπογράφηκε η κατασκευή της γραμμής Θεσσαλονίκης – Μοναστηρίου. Αλλά το έργο ξεκίνησε πολλά χρόνια αργότερα και συγκεκριμέναι τον Οκτώβριο του 1890, όταν η Οθωμανική Υψηλή Πύλη, παραχώρησε στην Deutsche Bank το δικαίωμα κατασκευής του σιδηροδρόμου ως διακλάδωση του Σιδηροδρόμου της Ανατολής και με την δυνατότητα επέκτασης του έως ένα αλβανικό λιμάνι.

Επικεφαλής του έργου ήταν ο βαρώνος Μωρίς ντε Χιρς. Το έργο ξεκίνησε τον Μάιο του 1891 και ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 1894. Ο σιδηρόδρομος συνολικού μήκους 219 χλμ, συνέδεε τη Θεσσαλονίκη με τη Βέροια, τη Νάουσα, την Έδεσσα και το Μοναστήρι, με σκοπό και στόχο να γίνει το τρένο μια πύλη ανάπτυξης και προόδου.

Λέγεται πως η ονοματοδοσία της οδού Μοναστηρίου έχει άμεση σχέση λόγω της σύνδεσης των δύο πόλεων, αφού από αυτή την οδό είναι δυτική είσοδος της Θεσσαλονίκης και η κατεύθυνση προς το Μοναστήρι.